Małopolskie Centrum Nauki Cogiteon

Realizacja w liczbach

Pomysł na Cogiteon narodził się w grudniu 2017 roku, a dwa miesiące później rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na projekt siedziby. Zwycięzcą został wrocławski oddział niemieckiej pracowni Heinle, Wischer und Partner, która znana jest z realizacji skomplikowanych projektów (Niemieckie Centrum Badań Onkologicznych w Heidelbergu, Wioska Olimpijska w Monachium oraz wieże telewizyjne w Stuttgarcie, Norymberdze i Kolonii). 

Prace projektowe trwały trzy lata. W marcu 2021 roku podpisano umowę z generalnym wykonawcą Hochtief Polska, częścią globalnego koncernu HOCHTIEF. Firma specjalizuje się w realizacji kompleksowych projektów budowlanych, wykorzystując nowoczesne technologie i rozwiązania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, co potwierdzają liczne realizacje z certyfikatem BREEAM lub LEED (Kompleks biurowy Proximo w Warszawie, Osiedle mieszkaniowe Dom w Dolinie Trzech Stawów w Katowicach, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku). W czasie budowy nie zabrakło niespodzianek - odsłonięto i poddano rekonstrukcji zrujnowany schron o powierzchni 72m2. W grudniu 2021 roku budynek zaczął wyraźnie wyłaniać się ponad poziom przylegającego terenu, a w kwietniu 2022 roku częściowo zamknięto stan surowy i zajęto się pierwszymi instalacjami. Prace na dachu zakończono w listopadzie 2023 roku. W marcu 2024 roku oddano budynek do odbioru, a 21 i 22 czerwca 2024 czerwcu odbyło się oficjalne otwarcie.

Kompleks ma łączną powierzchnię użytkową ok. 14 tys. m2 i obejmuje cztery pawilony, w których poza przestrzenią ekspozycji czasowych funkcjonuje podzielona na pięć sekcji tematycznych stała interaktywna wystawa „Człowiek i jego marzenia”, a także laboratoria i pracownie tematyczne oraz strefy pokazów popularnonaukowych. Na terenie obiektu znajdują się też sale konferencyjne, szklarnia, restauracja i kawiarnia, a pod ziemią ulokowane są parkingi. Warto podkreślić, że obszar udostępniony zwiedzającym nie zamyka się w obrębie wnętrza budynku. Na dachu znajduje się ogólnodostępny teren zielony, a obok centrum park z 296 drzewami, 465 krzewami i placem zabaw z eksponatami plenerowymi. Cały teren inwestycji zajmuje ok. 4 hektary, z czego ¾ to tereny zielone.

Całkowita wartość projektu wynsioła 276,6 mln zł, z czego 190,9 mln zł pochodzi z funduszy europejskich w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020.

Centrum ukryte pod ziemią

Ze względu na obostrzenia konserwatorskie, budynek postanowiono w dużej mierze ukryć pod ziemią, akcentując jedynie frontowe, przeszklone ściany elewacji oraz zielony, lekko pochyły dach. Zaprojektowany na planie trójkąta, od strony głównego wejścia wznosi się nad ulicą, podczas gdy drugi narożnik opada do poziomu terenu, umożliwiając korzystanie z dachu jako ogólnodostępnego ogrodu. W części wyniesionej znajdują się strefy konferencyjne, natomiast część ekspozycji oraz parkingi ulokowane są pod ziemią. To funkcjonalne rozwiązanie zarówno dla odwiedzających, jak i dla przechodniów oraz mieszkańców, którzy obcują z budynkiem tylko od zewnątrz. Przestrzenna forma i pochyłe płaszczyzny tworzą unikalną architekturę miejsca i uatrakcyjniają całe otoczenie. 

Zielony dach z wełną ROCKWOOL

Wykonanie dachu powierzono firmie PRO-MA SERWIS, specjalizującej się w usługach instalacyjnych i serwisowych pokryć dachowych, w tym izolacjach dla obiektów przemysłowych, magazynów, stacji paliw, tarasów i innych powierzchni użytkowych (FUNAI Nowa Sól,  BREMBO Dąbrowa Górnicza, VALEO Chrzanów, SIMOLDES PLASTICOS Żory, JERONIMO MARTINS Distribution Centre Koszalin,  DECATHLON Bielsko-Biała). 

W przekroju zielony dach nad Cogiteonem składa się z następujących warstw: 

•    strop żelbetowy, 
•    paroizolacja z folii PE, 
•    płyty termoizolacyjne HARDROCK MAX 100 mm + 150 mm, 
•    membrana EPDM jako izolacja wodochronna i warstwa zabezpieczająca przed przerastaniem korzeni, 
•    warstwy dachu zielonego: drenażowa umożliwiająca odprowadzenie nadmiaru wody, filtracyjna z geowłókniny dla zatrzymywania drobnych cząstek, substrat zapewniający odpowiednie warunki wegetacyjne oraz warstwa roślinna. 

Dach zielony to rozwiązanie bardziej wymagające niż klasyczny stropodach, ze względu na obecność roślinności i związanych z nią warstw wegetacyjnych oraz drenażowych, które obciążają konstrukcję, a także konieczność zapewnienia retencji i właściwego odprowadzenia wody. W przypadku Cogiteonu występuje jeszcze dodatkowe utrudnienie w postaci znacznego nachylenia dachu. Użyty materiał izolacyjny musiał zatem cechować się nie tylko odpowiednimi parametrami termicznymi, ale też wytrzymałością mechaniczną i trwałością, a jego montaż wymagał zastosowania barier podtrzymujących, zapobiegających ewentualnemu zsuwaniu się. Zdecydowano się na dwugęstościowe płyty HARDROCK MAX, które zabezpieczono barierami z drewna. Płyty HARDROCK MAX mają górną powierzchnię utwardzoną, dzięki czemu charakteryzują się wysoką wytrzymałością na obciążenia równomiernie rozłożone. Jako produkty z wełny skalnej, są bardzo trwałe, nie zmieniają swoich parametrów przez ponad 50 lat. Ułożone w dwóch warstwach o łącznej grubości 22 cm zapewniają ochronę budynku przed stratami ciepła, jednocześnie stanowiąc nośne, bezpieczne podłoże dla warstw dachu zielonego.

Dach to nie jedyne miejsce w Cogiteon, gdzie wykorzystano wełnę skalną ROCKWOOL. Na szachtach oddymiających zastosowano ogniochronne płyty CONLIT 150, a do izolacji termicznej i przeciwkondensacyjnej kanałów wentylacyjnych użyto mat lamelowych KLIMAMAT z okładziną z folii aluminiowej.